In veel zedenzaken is de verdenking dat iemand zich schuldig heeft gemaakt aan ontucht of een ontuchtige handeling. Wat is dat precies en wat zijn de criteria?
Waar staan de regels?
Er zijn meerdere artikelen in het Wetboek van Strafrecht die gaan over ontucht of waarin het woord ontucht voorkomt. Met ingang van 1 juli 2024 is de Wet Seksuele Misdrijven in werking getreden. Dit heeft gezorgd voor een groot aantal wijzigingen in de wetgeving en een hernummering van de artikelen die gaan over ontucht. Ook zijn de seksuele handelingen die vroeg onder meerdere artikelen vielen, nu samengevat in één wetsartikel. In dit artikel worden ook nog de oude wetsartikelen genoemd.
De Wet Seksuele Misdrijven heeft in de nieuwe artikelen ook de term ‘ontucht’ weggehaald. Dit is vervangen door de term ‘seksuele handelingen’. Dit artikel bespreekt uitsluitend de wetgeving die voorheen als ‘ontucht’ werd aangeduid. Voor andere seksuele delicten zoals verkrachting of kinderporno verwijs ik naar het artikel dat gaat over de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven.
Artikelen 240 en 241 Sr (oud artikel 246 Sr)
Dit is het misdrijf dat in het normale spraakgebruik ook wel ‘aanranding’ wordt genoemd. Voorheen ging het gaat hierbij om het dwingen van een ander tot het dulden of plegen van ontuchtige handelingen. Dat dwingen kon daarbij ook bestaan uit een onverhoeds handelen, zodat iemand zich niet kon verweren. Bijvoorbeeld iemand onverwacht in de billen knijpen.
Met ingang van 1 juli 2024 zijn er twee varianten: schuldaanranding en opzetaanranding. Dwang is niet langer nodig. Het is voldoende dat de wil bij het slachtoffer ontbreekt. Bij schuldaanranding gaat het om de situatie dat de dader zou moeten weten dat het slachtoffer niet wil. Bij opzetaanranding gaat het om de situatie dat de dader wéét dat het slachtoffer niet wil.
Artikel 245 Sr (oude artikelen 245, 246, 248f, 249 en 250 Sr)
Dit betreft aanranding van een kind in de leeftijd van 16 tot 18 jaar oud onder bijzondere omstandigheden. Zoals bijvoorbeeld aanranding van een kind dat aan de zorg van de verdachte is toevertrouwd, een kind in een kwetsbare positie of van een kind dat zich prostitueert. Maar denk ook aan aanranding nadat er geld of cadeau’s zijn beloofd, of wanneer iemand zich via internet voordoet als iemand van dezelfde leeftijd om het slachtoffer zo te bewegen om zichzelf (bijvoorbeeld) voor de webcam uit te kleden.
Artikel 247 Sr (oude artikelen 246, 247, 248a, 248f, 249, 250 Sr)
Dit betreft aanranding van een kind in de leeftijd van 12 tot 16 jaar oud. Het gaat dus om het plegen van ontucht met iemand in die leeftijdscategorie. Dit is per definitie strafbaar, en wanneer het gepaard gaat met dwang, geweld of bedreiging, dan zijn de straffen nog hoger.
Er is slechts één uitzondering: als het gaat om ontucht of seksuele handelingen tussen leeftijdsgenoten en in het kader van een gelijkwaardige situatie. Bijvoorbeeld: seksueel experimenteergedrag tussen een jongen en een meisje van ongeveer dezelfde leeftijd die dat ook allebei willen, is geen aanranding.
Artikel 249 Sr (oude artikel 246, 247, 248a, 248f, 249, 250 Sr)
Dit betreft aanranding van een kind in de leeftijd beneden de 12 jaar. Het gaat om het verrichten van seksuele handelingen met een kind in die leeftijdscategorie, al dan niet met dwang, geweld of bedreiging.
Artikel 251 Sr (oude artikelen 239, 248d, 248e Sr)
In dit artikel gaat het om het seksueel benaderen van kinderen voor ontucht. Het gaat dan om sexchatting, grooming en het aan een minderjarige tonen van seksueel materiaal of seksuele handelingen. Denk bij dat laatste aan de situatie waarin de verdachte zichzelf bevredigd in aanwezigheid van het minderjarige slachtoffer.
Grooming betekent dat iemand via internet contact zoekt met een minderjarige en zich daarbij zelf ook voordoet als iemand van dezelfde leeftijd. Vervolgens wordt er een ontmoeting voorgesteld met de bedoeling om ontuchtige handelingen met de minderjarige te verrichten of om kinderpornografische afbeeldingen te maken van het slachtoffer.
Sexchatting is pas strafbaar vanaf 1 juli 2024. Denk daarbij aan online chatten of telefoongesprekken met een seksuele inhoud. Het gaat om het inpalmen of intimideren van kinderen met een bepaalde bedoeling.
Het gaat hier dus niet om ontuchtige handelingen zelf, maar om gedragingen die worden verricht in de voorfase van daadwerkelijk seksueel misbruik.
Artikel 253 Sr (oud artikel 248c Sr)
Hierin is strafbaar gesteld het opzettelijk aanwezig zijn bij het plegen van ontuchtige handelingen door een minderjarige dan wel bij het vertonen van afbeeldingen van dergelijke handelingen in een daarvoor bestemde gelegenheid. Met andere woorden: toekijken hoe een minderjarige ontucht pleegt (met zichzelf of een ander) is strafbaar.
Artikel 254b Sr (oud artikel 239 Sr)
Dit betreft het zogenaamde ‘schennis van de eerbaarheid’, oftewel zich seksueel aanstootgevend gedragen. Denk hierbij aan de ‘potloodventer’.
Wat is het criterium voor ontucht?
Volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad moet het gaan om handelingen van seksuele aard die in strijd zijn met de ‘sociaal-ethische norm’ die op dat moment geldt. Met andere woorden: ontucht is datgene wat in het dagelijkse leven door de meeste mensen als ontuchtig wordt gezien. Men sluit als het ware aan bij de maatschappelijke norm.
Of bepaald seksueel gedrag in strijd is met de sociaal-ethische norm zal van geval tot geval moeten worden beoordeeld.
Voorbeelden van ontucht
In de meeste gevallen is er geen enkele twijfel over de vraag of een bepaalde handeling in strijd met de sociaal-ethische norm en dus ontuchtig is. Denk daarbij om vrijwel alle gevallen van seksuele handelingen tussen een minderjarige en een volwassene. Het betasten van de borsten van een 14 jarig meisje door een 50 jarige man zal in beginsel altijd als ontuchtig worden beschouwd.
Maar ook zijn er talloze voorbeelden te vinden van aanranding: vaak het (onverhoeds) aanraken van borsten, billen of vagina. Als dit bij een volwassen vrouw gebeurt valt het onder artikel 246 (oud). Gaat het om een meisje dat nog geen 16 is, dan kan het vallen het onder artikel 247 (oud). Ook in deze gevallen is er geen twijfel dat het gaat om handelingen die in strijd zijn met de sociaal-ethische norm. Immers: dergelijk gedrag wordt maatschappelijk gezien niet geaccepteerd.
Twijfelgevallen. Is dit ontucht?
In de rechtspraak komen regelmatig twijfelgevallen aan de orde. Het gaat dan meestal om seks tussen minderjarigen van ongeveer dezelfde leeftijd.
Een voorbeeld daarvan speelde zich af in deze zaak die aan de Hoge Raad werd voorgelegd. Het ging om daar om een trio tussen twee jongens en een meisje van 15 jaar. Het betreffende meisje had achteraf gezegd dat ze wel seks had gewild met de ene jongen, maar niet met de andere (de verdachte). Uit de diverse verklaringen bleek echter dat ze dat niet heel erg duidelijk had gemaakt.
De verdachte – die ten tijde van het feit 17 jaar oud was – werd vervolgd voor het misdrijf van artikel 245 Sr (oud). De advocaat van de verdachte stelde dat er geen sprake was van ontucht. Het ging om iets dat is gebeurd tussen twee minderjarigen met een gering leeftijdsverschil. Ook was door het 15 jarige meisje niet heel duidelijk kenbaar gemaakt dat ze geen seks wilde met de verdachte.
De rechtbank erkende dat het ging om een gering leeftijdsverschil en dat het mogelijk niet duidelijk was voor de verdachte dat er sprake was van onvrijwilligheid. Echter, zelfs als het slachtoffer volmondig had ingestemd met de seksuele handelingen, zou zij onder het bereik van artikel 245 Sr (oud) zijn gevallen. Omdat de verdachte geen eerdere seksuele relatie of een affectieve relatie had gehad met het slachtoffer, oordeelde de rechtbank dat er sprake was van een schending van de sociaal-ethische norm. De verdachte kreeg een werkstraf van 80 uur.
In hoger beroep en cassatie bleef de uitspraak in stand. De Advocaat-Generaal bij de Hoge Raad was overigens van mening dat het enkele ontbreken van een eerdere relatie te weinig is om te kunnen spreken van ontucht.
Moet iemand aangeraakt zijn?
Nee. De Hoge Raad heeft in meerdere uitspraken bepaald dat een fysieke aanraking niet nodig is. Denk daarbij aan gevallen waarin een verdachte het slachtoffer een bepaalde seksuele pose laat aannemen of waarin andere seksueel getinte handelingen worden verlangd zonder dat er sprake is van fysieke aanranding.
Volgens de Hoge Raad moet er echter wel sprake zijn van enige interactie met het slachtoffer. Dat blijkt uit deze uitspraak uit 2004. Hier ging het om een verdachte die in aanwezigheid van het minderjarige slachtoffer naar een pornofilm had zitten kijken en zichzelf daarbij had afgetrokken.
In tegenstelling tot de Advocaat-Generaal meende de Hoge Raad dat dit niet voldoende was voor ontucht. Immers, de verdachte had tijdens deze gedragingen niets van het slachtoffer verlangd of haar anderszins betrokken in het geheel. Er was dus geen sprake van interactie. De Hoge Raad voegde daar overigens wel aan toe dat het gedrag van de verdachte wél strafbaar was onder andere artikelen, namelijk 239 (oud) en 240a (oud) Sr. Dat zijn de artikelen over schennis van de eerbaarheid en het tonen van pornografisch materiaal aan iemand die jonger is dan 16 jaar. Tegenwoordig zou soortgelijk gedrag ook strafbaar kunnen zijn onder artikel 248d Sr (oud). Dit artikel is pas ingevoerd in 2010 en in 2024 vervangen door artikel 251 lid 1 sub b Sr.
Moet het gaan om actief handelen?
Nee, ook een nalaten kan een ontuchtige handeling opleveren. Hier heeft de Hoge Raad in 2003 een uitspraak over gedaan. Het ging in dat geval om een 67 jarige man die niet had ingegrepen toen een 14 jarig meisje zijn penis betastte. De verdachte werd vervolgd voor artikel 247 Sr (oud).
De Hoge Raad oordeelde dat artikel 247 (oud) strekt tot bescherming van de seksuele integriteit van personen die daar zelf, gelet op hun leeftijd, onvoldoende toe in staat zijn. Volgens de Hoge Raad had de verdachte de seksuele integriteit van het slachtoffer geschonden door niet in te grijpen, terwijl dat uit het oogpunt van de bescherming van haar seksuele integriteit wel geboden was. Het niet ingrijpen leverde dus ontucht op.
Maakt het uit van wie het initiatief kwam?
Dit kan wellicht een rol spelen wanneer het gaat om seksuele handelingen tussen twee mensen met ongeveer dezelfde leeftijd. Maar wanneer er sprake is van een aanzienlijk leeftijdsverschil maakt het ook niet uit of het initiatief misschien van de minderjarige kwam. Dat blijkt uit deze uitspraak van de Hoge Raad uit 2002.
Wat voor straffen staan er op ontucht?
Omdat ontucht kan bestaan uit zoveel dingen en onder zoveel artikelen kan vallen, is het heel lastig om deze vraag in het algemeen te beantwoorden. De lichtste gevallen kunnen worden afgedaan met een geldboete, de zwaarste gevallen zullen bestraft worden met jarenlange gevangenisstraf.
Theoretisch kan bijvoorbeeld een overtreding van artikel 240 Sr (schuldaanranding) bestraft worden met 2 jaar. Gaat het echter om een kind van jonger dan 12 jaar? Dan kan er een maximale straf worden opgelegd van 10 jaar (artikel 249 Sr). Indien het feit de dood tot gevolg heeft kan er zelfs levenslang voor worden opgelegd (artikel 254 lid 3 Sr). Op artikel 254b Sr (aanstootgevend gedrag) daarentegen staat een maximale wettelijke straf van 6 maanden.
Kortom: de straf voor ontucht hangt erg af van de feiten en omstandigheden van het geval.
Kan ik nog een VOG krijgen na een veroordeling voor ontucht?
Omdat ontucht valt onder de zogenaamde zedendelicten, geldt er voor een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) een onbeperkte terugkijktermijn. Dit betekent dat justitie de veroordeling altijd mag meewegen bij de vraag of u al dan niet een VOG krijgt. Lees meer over de VOG in dit artikel.
Ook is het zo dat een veroordeling voor een zedendelict pas na 80 jaar van uw strafblad wordt verwijderd. U kunt er dus lang last van hebben.
Vragen?
Wordt u verdacht van een zedendelict of een ontuchtige handeling? Moet u daarvoor bij de politie komen? Neem dan direct vrijblijvend contact op met het kantoor.