Sinds 2003 is de Wet Bibob (bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) van kracht. Hiermee kan een overheidsinstantie zoals de gemeente checken of een koper een strafblad heeft. Zo voorkomt men dat een persoon vastgoed koopt om bijvoorbeeld geld wit te wassen. Maar wat houdt de Wet precies in en wat kunt u doen tegen een nadelige beslissing? U leest alles over de Wet Bibob in dit artikel.
- Waar staan de regels?
- Wat is het doel van de Wet Bibob?
- Voor wie gelden de regels uit de Wet Bibob?
- Wanneer wordt de Wet Bibob gebruikt?
- Hoe werkt een beoordeling volgens de Wet Bibob?
- Wat als ik het niet eens ben met de beoordeling volgens de Wet Bibob?
- Conclusie
- Vragen?
Waar staan de regels?
Natuurlijk staan de regels in de Wet Bibob zelf. Sinds 2003 is deze wet een aantal keer gewijzigd. Ook is er een Besluit Bibob. Verder maken overheidsinstanties zoals gemeenten zelf een Bibob-beleid. In deze Wet is aan overheidsinstanties veel keuzevrijheid gegeven. Een gemeente beslist zelf bijvoorbeeld wanneer een Bibob-toets wordt gedaan. Zo staat het bibob-beleid van de gemeente Arnhem hier.
Wat is het doel van de Wet Bibob?
De Wet Bibob is geschreven, om de overheid te beschermen. Zo wordt de overheid niet direct of indirect slachtoffer van misbruik door criminele activiteiten. Daarnaast wordt de integriteit en de vertrouwelijkheid van de partners van de overheid verzekerd.
In de Wet zijn twee belangrijke dingen geregeld.
- overheidsinstanties kunnen o.g.v. deze Wet een vergunning intrekken, subsidie niet verlenen, vastgoed niet verkopen et cetera; en
- er is een Landelijk Bureau Bibob (LBB) die Bibob-adviezen geeft als overheidsinstantie daar om vragen.
In de huidige wet, de Algemene wet bestuursrecht, staan ook mogelijkheden om bijvoorbeeld een vergunning of subsidie in te trekken. Dat gebeurt alleen vaak pas achteraf. Door de Wet Bibob kan al vooraf een toetsing plaatsvinden. Dat scheelt overheidsorganen een hoop werk.
Voor wie gelden de regels uit de Wet Bibob?
In principe gelden de regels voor iedereen die met de overheid samenwerkt. Denk bijvoorbeeld aan de renovatie van een gemeentehuis. Om de renovatie te beginnen moet er een aannemer worden ingehuurd. De gemeente benadert verschillende aannemers. De gemeente vergelijkt de aannemers op prijs en kwaliteit. Ook wordt er gekeken of een van die aannemers niet toevallig een familielid is van degene die het besluit neemt. Daarna is het tijd voor een Bibob-beoordeling. Hoe die beoordeling wordt gedaan leest u hieronder.
Wanneer wordt de Wet Bibob gebruikt?
- als u een subsidie of vergunning aanvraagt (bv. een kroeg die een drankvergunning wil);
- als u zich inschrijft voor een overheidsopdracht (bijv. als zzp’er de buitenkant van een gemeentehuis schilderen); of
- u verkoopt of koop vastgoed van de overheid (bv. een winkelpand in de binnenstad).
Ook kan de Wet Bibob worden ingezet als de overheid vermoedt dat er strafbare feiten worden gepleegd. Er is dan niet per se sprake bovenstaande situaties. Uiteindelijk kan een overheidsinstantie zelf bepalen wanneer de Wet Bibob wordt gebruikt. Dat doe zij in haar beleid. Zo kan er bijvoorbeeld sprake zijn van risicocategorieën- of gebieden waarbij altijd zo’n toets wordt gedaan. Denk aan de horeca, seksinrichtingen, coffeeshop et cetera.
Hoe werkt een beoordeling volgens de Wet Bibob?
Bibob-toets
Volgens artikel 7a van de Wet Bibob kan een overheidsinstantie eerst zelf onderzoek doen. Een beoordeling volgens de Wet Bibob wordt ook wel de Bibob-toets genoemd. Een overheidsinstantie kan zelf een formulier maken, maar ook het landelijk vragenformulier overnemen. Voor elke aanvraag is er een apart formulier.
Degene die bijvoorbeeld om een subsidie verzoekt, vult een Bibob-vragenformulier subsidie in. Daarin wordt om informatie gevraagd zoals:
- reden van de aanvraag;
- gegevens over de onderneming en personen die er werken;
- eerdere strafrechtelijke veroordelingen;
- wie uiteindelijk zeggenschap/de leiding heeft; en
- eerdere weigering of intrekking van een aanvraag.
Nadat het formulier in handen van de overheidsinstantie is, doet zij verder onderzoek. Zij vraagt o.g.v. artikel 26 van de Wet Bibob om strafrechtelijke informatie en gebruikt haar eigen bronnen. Uiteindelijk wordt beoordeeld of bijvoorbeeld een subsidie zal worden gebruikt om strafbare feiten te plegen (a-grond) of daar voordeel uit te halen (b-grond).
Bibob-advies
Als een overheidsinstantie na haar eigen onderzoek nog niet genoeg informatie heeft, kan zij naar het Landelijk Bureau Bibob (LLB). Het LLB is onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Op basis van artikel 8 van de Wet Bibob kan de LLB een Bibob-advies geven. De overheidsinstantie stuurt haar eigen beoordeling mee. Ook wordt de betrokkene geïnformeerd over de adviesaanvraag.
De LLB kan uit meer bronnen dan bijvoorbeeld een gemeente informatie halen. De LLB heeft toegang tot gegevens van de Belastingdienst, Politie en justitie. Het onderzoek door de LLB levert een flinke inbreuk op de privacy van de betrokkenen op. Het LLB wordt dan ook niet vaak ingeschakeld. Het advies van de LLB gaat over of er een grote kans is dat bijvoorbeeld een subsidie zal worden gebruikt om strafbare feiten te plegen (a-grond) of daar voordeel uit te halen (b-grond). In artikel 3 van de Wet Bibob wordt voor die grote kans de term ‘ernstig gevaar’ gebruikt.
Voorbeelden van de a-grond zijn: omkoping, drugshandel of fraude. Bij de b-grond wordt naar het specifieke strafbare feit gekeken. Een boete voor te hard rijden heeft bijvoorbeeld geen invloed op een subsidieaanvraag. Er is dan geen ernstig gevaar.
Na dit onderzoek kan het LLB drie adviezen geven:
- er is sprake van een ernstige mate van gevaar;
- er is sprake van een mindere mate van gevaar; of
- er is geen sprake van gevaar.
Na dit advies neemt de overheidsinstantie een beslissing.
Beslissing
Eerst kijkt een overheidsinstantie of er gewone weigerings-, of intrekkingsgronden zijn. Als een gemeente bijvoorbeeld te weinig, onjuiste of onvolledige informatie ontvangt, wordt een aanvraag afgewezen. Dat kan op basis van artikel 4:5 van de Algemene wet bestuursrecht.
Indien het bestuursorgaan voornemens is het bovenstaande te doen, wordt betrokkene in de gelegenheid gesteld om zijn of haar zienswijze te geven.
Weigeren
As uit het Bibob-onderzoek blijkt dat er sprake is van ‘ernstig gevaar’ en een a- of b-grond, kan de subsidie of vergunning worden geweigerd. De overheidsinstantie moet wel altijd goed motiveren waarom het weigert. Men moet van te voren aangeven dat men de aanvraag wil weigeren. De betrokkene heeft dan twee weken de tijd om een een zienswijze of wel zijn mening over de weigering uit te brengen. Daarna wordt binnen zes weken definitief beslist.
Intrekken
Het kan zijn dat er een subsidie of vergunning is verstrekt, maar een achteraf dat sprake is van een a- of b-grond. Een overheidsinstantie kan dan ook achter de subsidie, vergunning of opdracht intrekken.
Verlenen
De gemeente kan ook een positief besluit nemen. Ze kan de aanvraag voor een vergunning worden verleend of verleend onder bepaalde voorwaarden. Denk aan voorwaarden zoals extra controles uitvoeren. Zo kan een risico worden ingeperkt.
Wat als ik het niet eens ben met de beoordeling volgens de Wet Bibob?
Tegen een negatief bibob-advies kunt u niets doen. Wel staan tegen een negatief besluit van bijvoorbeeld de gemeente rechtsmiddelen open. Zo kan bij een weigering van een vergunning waarbij een Bibob-advies is gegeven, bezwaar en beroep worden ingesteld. Daarbij gelden de regels van de Algemene wet bestuursrecht. Bezwaar kan worden ingediend binnen zes weken na het definitieve besluit. Ook kunt u een voorlopige voorziening instellen om de gevolgen op te schorten.
Als het gaat om de koop of verkoop van vastgoed van de overheid kan de betrokkene ook naar de civiele rechter. Het kan zijn dat u vindt, dat de gemeente onterecht de onderhandelingen heeft gestaakt. Er zou dan sprake kunnen zijn van onrechtmatig handelen.
Conclusie
Per overheidsinstantie, regio en beleid kan het gebruik van de Wet Bibob. verschillen. Om te weten welke regels gelden kunt u het beste de beleidsregels van de betreffende gemeente nagaan. Een advocaat kan u natuurlijk ook helpen.
Vragen?
Is uw vraag door deze informatie niet beantwoord of heeft u in een zaak zelf te maken met deze Wet en wilt u advies? Neem dan contact op met ons kantoor voor een vrijblijvend gesprek.
Ook interessant:
Dit artikel werd bijgewerkt op 2 april 2021